“Ταξίδι στο κράτος”
Με μεγάλη  επιτυχία πραγματοποιήθηκε η κοινή εκδήλωση του Διδασκαλικού Συλλόγου Ξάνθης, του Δικηγορικού Συλλόγου Ξάνθης και της ΕΛΜΕ Ξάνθης την Παρασκευή 17 Μαρτίου στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης.

Με αφορμή του νέο βιβλίο του Δημήτρη Χριστόπουλου, Κοσμήτορα της Σχολής Πολιτικών Επιστημών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, « Ταξίδι στο Κράτος» αναπτύχθηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση σε σχέση με έναν από τους σημαντικότερους θεσμούς οργάνωσης της ανθρώπινης κοινωνίας. Ο Δημήτρης Χριστόπουλος αναφέρθηκε στην ιστορία του κράτους, αναζήτησε την απαρχή του στην  πορεία του χρόνου και κατέληξε στο παρόν με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στην εποχή μας το κράτος, το Δίκαιο και τα Δικαιώματα.  Με το συγγραφέα συνομίλησε στο πάνελ ο Κώστας Γούναρης , Δικηγόρος, ενώ τη συζήτηση συντόνισε η Γιαννακίδου Χαρίκλεια, Δασκάλα.

Την εκδήλωση χαιρέτισαν: Η Δέσποινα Χατζηφωτιάδου, Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ξάνθης , η Λία Δαμιανάκη ταμίας της ΕΛΜΕ Ξάνθης και  Δημήτρης Ντούμος, Πρόεδρος του Διδασκαλικού Συλλόγου Ξάνθης

Την  εκδήλωση υποστήριξε το Βιβλιοπωλείο  2

Στα λινκ  μπορείτε να ακούσετε τις τοποθετήσεις το Δημήτρη Χριστόπουλου και του Κώστα Γούναρη, ενώ ακολουθεί και το κείμενο παρουσίασης του βιβλίου από τη Χ Γιαννακίδου.

Ηχητικό αρχείο Δημήτρη Χριστόπουλου: https://1drv.ms/u/s!AlPGpgTIT3okhDzqWEt8U1fr3Yzx?e=46M2MW
Ηχητικό αρχείο Κώστα Γούναρη
https://1drv.ms/u/s!AlPGpgTIT3okhD3wDKFJEJn0Py15?e=HXbjhZ

βλίου

 

“Ασφαλώς το κράτος που αποτελεί και τον τίτλο του βιβλίου είναι παρών στις ζωές και στις αναφορές μας. Το κράτος που το επικαλούμαστε ως προστάτη, που το αναθεματίζουμε , που διεκδικούμε την παρουσία του του, που αποτελεί την αιχμή της  πολιτικής παρέμβασης των εκάστοτε κυβερνήσεων. Κράτος παρών, κράτος απόν, κράτος κοινωνικό, κράτος επιτελικό, κράτος πελατειακό, σύγχρονο, αναχρονιστικό, ψηφιακό, κτλ,κτλ, ουκ έστιν αριθμός.  

Όπως μας λέει ο τίτλος του βιβλίου,  

Το Ταξίδι στο Κράτος αποτυπώνει όλα τα καίρια ζητήματα που αφορούν το κράτος, τη συγκρότηση και τη λειτουργία του. Πρόκειται για Ένα ταξίδι σε βασικές του έννοιες όπως το έθνος, λαός, κυριαρχία,  σύνταγμα, δίκαιο, δικαιώματα. Και όπως σημειώνει και ο ίδιος εξαρχής  θα  ήταν υπερφίαλο να πιστέψουμε πως οι αναδρομές στην ιστορία τόσο κρίσιμων εννοιών είναι ένα αμερόληπτο ταξίδι. Δεν σταματάμε όπου τύχει αλλά στα σημεία που επιλέγουμε. Ένα ταξίδι λοιπόν σε ένα βασικό θεσμό  συγκρότησης της ανθρώπινης κοινωνίας με οργανωτή και ταξιδευτή τον Δημήτρη Χριστόπουλο. Και μας μιλά για αυτά με ένα τρόπο κατανοητό και για όλους εμάς τους μη ειδικούς παρά το γεγονός ότι αναμετριόμαστε με έννοιες που αντικειμενικά χαρακτηρίζονται από μεγάλο βαθμό αφαίρεσης.

Στο ταξίδι στο κράτος συμπυκνωμένα  βρίσκουμε όλα όσα κατά καιρούς συνέβαιναν και συμβαίνουν  γύρω μας. ο Δημήτρης Χριστόπουλος αντλεί συμβάντα από παλιά , αλλά και από την σύγχρονη, ακόμα και την τελείως τρέχουσα κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, ελληνική και διεθνή. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, το μακεδονικό, , η ψήφος των Ελλήνων του Εξωτερικού, η μαντίλα στη γυναίκα, οι ανελεύθερες δημοκρατίες, ακροδεξιά και ρατσισμός, μειονότητες, προσφυγικός και μεταναστευτικός πληθυσμός, ένταξη, αποκλεισμός.  Όλα αυτά ο Δημήτρης Χριστόπουλος  τα χρησιμοποιεί ως  παραδείγματα, ως  γέφυρες που μας συνδέουν με «βαριές»  έννοιες της πολιτειολογίας όπως κράτος, έθνος, λαός, κυριαρχία, δίκαιο, σύνταγμα και δικαιώματα.

.  

Ο Δημήτρης Χριστόπουλος  αναρωτιέται . Από πού να αρχίσει κανείς;  Και αποφασίζει να αρχίσει να ξετυλίγει τον μίτο της ιστορίας από τον Αριστοτέλη, ο οποίος δίνει το εναρκτήριο λάκτισμα για την εξιστόρηση των εννοιών. Συστήνει, μάλιστα, τον αρχαίο φιλόσοφο στον Μάρξ αιώνες αργότερα καθώς  αυτούς τους  ενώνει μια κοινή ιδέα.

Εν αρχή ην η πόλις.  Η πόλις, ως ο μόνος τόπος στον οποίο ο άνθρωπος υπάρχει σε μια συνθήκη ηθικώς νοούμενης ευδαιμονίας με στόχο το κοινό συμφέρον. Παραβάλει την πολιτεία με το πλήρωμα ενός πλοίου. Όπως οι ναύτες είναι μέλη στην κοινότητα του πλοίου, με τον ίδιο τρόπο ο πολίτης είναι μέλος της κοινωνίας. Και μπορεί ο καθένας να αναλαμβάνει στο πλοίο διαφορετική υπηρεσία η επιτυχής διεκπεραίωση, όμως, του ταξιδιού είναι ο κοινός σκοπός όλων. Η συμμετοχή του στο πλήρωμα δεν είναι δικαίωμα αλλά καθήκον.   Η ατομικότητα με την έννοια που την λατρεύουμε στο σημερινό κράτος και στο δίκαιο ήταν αδιανόητη σε άλλες εποχές. Και ενώ ο ιδιώτης στην αρχαία Ελλάδα αντιστοιχούσε σε ένα φάσμα αρνητικών σημασιών , ο άχρηστος ο αδιάφορος για την πόλη, σήμερα ο ιδιώτης είναι  φορέας των σημαντικότερων ιδιοτήτων του ανθρώπου, των ατομικών δικαιωμάτων, όπως η ιδιοκτησία, η θρησκευτική ελευθερία ελευθερία του λόγου κτλ

Επισημαίνει  λοιπόν ο Δημήτρης Χριστόπουλος  και μαζί του κι εμείς ότι ένα Σημαίνον να καταλήγει σε δυο εκ διαμέτρου αντίθετα σημαινόμενα. Η ίδια λέξη τη μια σημαίνει ανόητος και στην άλλη ιδιοκτήτης.

 Παρατηρούμε βέβαια πως μες στο βιβλίο του ο Χριστόπουλος έχει μια αδυναμία να παρουσιάζει τις έννοιες  σαν τα δυο  πρόσωπα του Ιανού.    Η διττή φύση των εννοιών είναι ένα συνεπές μοτίβο στο βιβλίο του.    Το κράτος εμφανίζεται ως  προστάτης αλλά και ως δυνάστης, το  έθνος ως κοινότητα που ενσωματώνει αλλά και αποκλείει, το Σύνταγμα ως κείμενο  που χειραφετείς αλλά και εδραιώνει  καθεστώτα, των δικαιώματα  υπέρ και εναντίον της εξουσίας.

Παρότι, η έννοια του κράτους μας φαίνεται αυτονόητη, η συγκρότηση του σύγχρονου κράτους είναι μια σχετικά πρόσφατη εξέλιξη.

Η εμφάνιση και επέκταση της αρμοδιότητας του σύγχρονου κράτους συμπίπτει με μια ιστορική περίοδο, τη νεωτερικότητα, όπου βλέπουμε παράλληλα να αναδύονται  τα σύγχρονα αιτήματα ελευθερίας,  να διεκδικούνται  περιορισμοί στην αυθαιρεσία του κράτους και να προκύπτουν τα μεγάλα κινήματα για την κατοχύρωση της δημοκρατίας.

Μιλώντας για το κράτος και την κυριαρχία του στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου  Ο  Δημήτρης Χριστόπουλος εισέρχεται  στην έννοια του λαού και τον ορίζει  ως το «έμψυχο στοιχείο του κράτους.  Παράλληλα, εξετάζει το πώς επεκτάθηκε η έννοια του πολίτη, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης των δημοκρατικών δικαιωμάτων, πρώτα και κύρια του εκλογικού, Ιδιαίτερα στέκεται στην έννοια του έθνους που το οριοθετεί ως «κοινότητα αλληλεγγύης που σφυρηλατείται μέσω της πεποίθησης ότι η φυσική της στέγη είναι το κράτος» πριν προχωρήσει στα ερωτήματα που αφορούν τις μειονότητες και τα δικαιώματά τους.

Μας μιλάει για την έννοια της επικράτειας,  εδαφική, υδάτινη και εναέρια αλλά και τις αμφισβητήσεις της, εσωτερικές και εξωτερικές. Όλα τα εδάφη της υφηλίου κατέληξαν να ανήκουν σε κάποιο κράτος! Ακόμη και για την Ανταρκτική εδαφικές διεκδικήσεις εγείρουν 7 κράτη.

 Αλλά θέτει και ερωτήματα σε σχέση με το ποιους θέλουν τα κράτη στα εδάφη τους,  εξετάζοντας τις έννοιες της εθνοκάθαρσης, της  γενοκτονίας και συμπεριλαμβάνει και  αυτούς που προκύπτουν από τις μορφές κοινωνικού αποκλεισμού αλλά  και σε όσους υφίστανται στέρηση  δικαιωμάτων όπως  οι πρόσφυγες και οι μετανάστες.

Ερχόμενος στα ζητήματα που αφορούν την κυριαρχία ως την «απόλυτη και διαρκή εξουσία του κράτους στέκεται στον Μακιαβέλι και την εικόνα του Κενταύρου ως μισού  κτήνους  και μισού  ανθρώπου.H  καλύτερη περιγραφή της κυριαρχίας του κράτους εμφανίζεται ως ο συνδυασμός ανάμεσα στην βία και την έλλογη συναίνεση. Παράλληλα, επισημαίνει τη σημασία που έχουν οι επαναστάσεις ως τομές που μπορεί ορίζουν μορφές συντακτικής εξουσίας. Στέκεται στους κινδύνους που επισύρει η απόφαση να τίθενται οι κοινωνίες σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης κατά τη διάρκεια των οποίων οι συνταγματικές εγγυήσεις της ελευθερίας μας απενεργοποιούνται ιδίως όταν η έκτακτη ανάγκη προσεγγίζεται πλέον ως κανονικότητα.

Καταλήγει σε ότι το κράτος των τριών στοιχείων ( λαός σε έδαφος υπό καθεστώς συντεταγμένης εξουσίας) δεν είναι πράγμα αλλά μια σχέση εξουσίας που αποκρυσταλλώνει το συσχετισμό δύναμης μέσα στην κοινότητα.

Τέλος στο τμήμα του βιβλίου που αφορά   το δίκαιο και τα δικαιώματά μεταξύ άλλων ο ο Δημήτρης Χριστόπουλος αναφερόμενος στην έννοια του κράτους Δικαίου αναφέρει   ότι η κυριαρχία συνδυάζεται πλέον με τη δέσμευση σε κανόνες: «το κράτος είναι κυρίαρχο επειδή δεσμεύεται από τους κανόνες του» . Αυτό σημαίνει εγγυήσεις δικαίου, αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις και συγκάλυψη ή αποσιώπηση αδικιών και ανισοτήτων. « Σε κοινωνίες όπου θεριεύει η κοινωνική ανισότητα , όπως στις σύγχρονες κοινωνίες το κράτος δικαίου εμφανίζεται προκλητικά τυφλό. Και αυτό θαμπώνει τη λάμψη του. Πόσο να λάμψει το κράτος δικαίου στα μάτια του χρόνια άνεργου ή του πάμφτωχου; Αλλά και αποτελεσματική δικαιοσύνη. Γιατί κράτος δικαίου χωρίς δικαστική προστασία μοιάζει με αυτοκίνητο χωρίς καύσιμα. Ωραίο είναι αλλά δεν πάει πουθενά, όπως πολύ γλαφυρά γράφει ο συγγραφέας.

Σε ό,τι αφορά στα δικαιώματα, κάθε δικαίωμα είναι στην αρχή μια διεκδίκηση, λέει ο ο Δημήτρης Χριστόπουλος. Τα δικαιώματα δεν γεννιούνται από τη καλή προαίρεση των κρατούντων, αλλά όταν η διεκδίκησή τους θεσμοποιείται και η εκάστοτε  πολιτική κοινότητα και οι κρατούντες θεωρήσουν ότι η μη ικανοποίησή τους κινδυνεύει να προκαλέσει ρωγμές στο καθεστώς.  Το  γεγονός ότι έχει υποχωρήσει η ισχύς των κοινωνικών δικαιωμάτων, αποτυπώνει ότι τελικά  το περιεχόμενο των δικαιωμάτων είναι υπό διαρκή διαπραγμάτευση μέσα στον πραγματικό κοινωνικό και πολιτικό συσχετισμό.

Ο συγγραφέας επισημαίνει ότι δεν υπάρχει κάτι οριστικό στην ιστορία του κράτους, άρα ούτε και στο δίκαιο. Καθώς βρίσκονται σε μόνιμα κατάσταση κίνησης. Ούτε βέβαια, καλό τέλος. There is no happy end because there is no end at all, τιτλοφορεί το τελευταίο του κεφάλαιο.

Η ιστορία δεν έχει άλλον οδηγό, ούτε πιλότο, παρά τον συσχετισμό δυνάμεων στις ανθρώπινες κοινότητες. Κι επειδή ο συσχετισμός δεν είναι πάγιος, η κανονικότητα στην ιστορία είναι το αναπάντεχο, γράφει ο Χριστόπουλος.

Ανέλαβα να μιλήσω  για το βιβλίο του  Δημήτρη Χριστόπουλου όπως τα προσέλαβα ως αναγνώστρια.  Ένα βιβλίο που έχει χαρακτήρα παρέμβασης σε κρίσιμες συζητήσεις . Από ένα άνθρωπο, που έχει ενεργή παρουσία στα δημόσια πράγματα. Στην πραγματικότητα όπως μαρτυρά και ο τίτλος της εκδήλωσης το βιβλίο είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο πιστεύουμε ότι θα αναπτυχθεί μια πολύ γερή συζήτηση όπως λέει και ο ίδιος ο ο Δημήτρης Χριστόπουλος, ένας δάσκαλος, ένας δημόσιο διανοούμενος που δεν κάθεται στις ακαδημαϊκές του δάφνες . Δεν υπάρχει θέμα κοινωνικό ή πολιτικό για το οποίο να μην έχει πάρει θέση  όσο δύσκολο και αντιδημοφιλές μπορεί να είναι,. Και όπως λέει ο ίδιος. « Στα δύσκολα χρειαζόμαστε. Στα εύκολα κανείς δε μας έχει ανάγκη».